Бүгін – даңқты спортшы Дәулет Тұрлыхановтың туған күні
Бүгін - грек-рим күресінен Олимпиада ойындарының күміс және қола жүлдегері Дәулет Болатұлы Тұрлыхановтың туған күні. Палуан 1963 жылы қарашаның 18-і күні Шығыс Қазақстан облысының Жарма ауданына қарасты Қалбатау ауылында дүниеге келген.
Қазіргі Туризм және спорт академиясын (1988), әл-Фараби атындындағы Қазақ Ұлттық университетін (1997) бітірген.
Дәулеттің спортқа қызығушылығы балалық шағынан басталды. Бұл - Тұрлыхановтардың отбасылық ерекшеліктері. Әкесі – Болат Тұрлыханов – облыс палуандарын жаттықтырған және өзі де команда құрамында сайысқа түскен жан. Ол ұлының бойындағы талантын танып, өзі бас жаттықтырушысы болды. «Бізде тек Дәулет қана емес, бәрі спортпен шұғылданды. 1964 жылы біз ГТО кешені бойынша сайысқа облыс біріншілігінде жанұямызбен қатысып, бірінші орын алғанбыз»,- деп есіне алады Дәулеттің анасы.
Дәулет 6-шы сыныпта оқып жүрген кезінде әкесі оны Алматыдағы спортқа бейінделген мектеп-интернатқа жіберді. Дәулеттің мектеп-интернатта грек-рим күресі бойынша бірінші жаттықтырушысы Меркежан Қошаев ауылдан келген қарапайым баланы үлкен спортқа жетелеуші болды.
1981 жылы мектеп-интернатты тәмамдап, әскер қатарына шақырылды, бірақ, ол жақта да жаттығулар тоқтап қалмайды. Мұнда Дәулетті жаттықтыруды өз қолына Александр Лебедев алады. Оқушы мен жаттықтырушы дайындықтар барысында шығармашылықтарын арттырып, әр түрлі ерекше айла-әрекеттер ойлап тапты, дәлірек айтқанда, шабуылға қарсы әрекеттерге жаттығады.
1985 жылы палуан үйленді. Болашақ жары Гүлнәрмен Дәулет Тұрлыханов Алматыда танысты.Сол күннен бастап Гүлнәр оның ең сенімді жанкүйері болды.
Сол жылы Дәулеттің жаттықтырушысы Геннадий Сапунов болады. «Ол мені өзінің максималдылығымен таң қалдырды – бәрі немесе ештеңе! Тек шынайы, таза жеңістерге ұмтылды. Онда батылдылық болды және таңқаларлық берік психика! », – дейді оқушысы туралы Геннадий Андреевич. Дәулетті күштілердің күштісі етіп шығарған да - осы Сапунов.
Жаттығуларды жалғастыра жүріп Дәулет Қазақ дене шынықтыру институтындағы спорт факультетіне (қазіргі Спорт және туризм академиясы) түседі. Оқу оған қатты ұнайды және жүктеменің көптігіне қарамастан сүйікті оқытушысы – профессор Бектілеу Қаражанұлының аузынан сөз жіберіп алмауға тырысады.
1989 жыл. Дәулет ҚазДШИ-ды «Грек-рим күресі» мамандығы бойынша тәмамдайды. Бұл уақытта оның екі баласы – Динара мен Данияр дүниеге келді.
Олимпиада ойындары. Сеул. 1988 жыл. Әділетсіз төрешіліктің кесірінен Дәулет алтынның орынына күміс медаль алады.
«Маған үлкен спорт өзімді-өзім тануыма, күшімді тануға көмектесті, көздеген мақсатыма жетуге және басқа әрекеттерге дайындалуға үйретті», - деді бір сөзінде Дәулет.
90-шы жылдар. Дәулет Республика құрамасының бас жаттықтырушысы болды. Бірақ, әлі де болса жарыстарға шығып жүрді. Осы кезде ол Қазақстанда бірінші болып кәсіби күрес клубын ашады.
1995 жылы оның басшылығымен Қазақстан құрамасы Азия чемпионатында командалық бірінші орынды иеленеді. Үнемі және барлық жерде өзі бірінші болып үйренген ол енді грек-рим күрескерлерінің жаңа өскелең буынын үйретті, бұл ісі айтарлықтай сәтті болды. Бұған мысал – екі дүркін Әлем чемпионы, Олимпиада чемпионы Юрий Мельниченко. «Ол менің жаттықтырушым, бірақ, ол - мен үшін жаттықтырушыдан да артық. Ол - нағыз дос! Шыдамды, мейірімді, қайырымды. Қателікті кешіреді, бірақ, жамандығыңды көрсе, мәңгіге қайырылмайды. Мұндай адамдардың жанында сенімді жүресің», - дейді Дәулет Тұрлыханов туралы Мельниченко.
Бұл уақытта Дәулет Болатұлы саясатқа да қадам басты, қоғамдық әрекеттерге белсене араласты, ғылымға да бетбұрыс жасады, өз мамандығы бойынша мақалалар, тіпті кітап та жазады. 1998 жылы оның «Грек-рим стиліндегі жоғары тәжірибелі күресшілердің даярлықтарын оңтайландыру» деген кітабы жарыққа шығады, ал, 1999 жылы – «Грек-рим стиліндегі жоғары тәжірибелі күресшілердің даярлықтарын жүзеге асыру жүйесі» атты еңбегі жарияланды. Ол оқуды бір сәтке тоқтатқан емес. 1997 жылы Әл-Фараби атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің «Құқықтану» мамандығы бойынша тәмамдайды.
Дәулет Болатұлы Тұрлыханов қазірге дейін атқарған қызметтері:
1984-1991 жылдары - Қазақ ССР Мемкомспорттың нұсқаушысы;
1993 жылы – грек-рим күресінен ұлттық команданың бас жаттықтырушысы;
1994 жылы - ҚР Жоғарғы Кеңесінің депутаты;
1995, 1999 жылдары – ҚР Парламенті Мәжілісінің екі қайта депутаты;
2000 жылы - Экология және табиғатты пайдалану комитетінің төрағасы;
2000-2004 жылдары - ҚР Туризм және спорт агенттігінің төрағасы;
2004-2006 жылдары – ҚР Мәдениет министрлігінің Спорт жөніндегі ақпарат және спорт комитетінің төрағасы.
Дәулет Тұрлыханов — ФИЛА (Халықаралық күрес түрлері федерациясы) Бюросының мүшесі рентінде қайта сайланды. ХХХ Жазғы Олимпиада Ойындарындағы күрес бағдарламасы ФИЛА Конгрессінен басталды. 3 тамыз күні бас қосқан халықаралық ұйым мүшелері 2012-2014 жылдарға күресті дамыту бағдарламасын құрды, сонымен қатар ,Бюро мүшелерін сайлады.
2006 жылы Дәулет Тұрлыханов осы лауазымға сайланды, дегенмен оның мерзімі алты жылда аяқталады. Осы жолы қазақтың даңқты палуанына 68 өкіл сенім білдіріп, дауыс берген.
Дәулет Тұрлыханов - ФИЛА сапындағы жалғыз Қазақстан өкілі, ФИЛАның алтын орденінің иегері. Халықаралық федерация Дәулет Болатұлының Қазақстан және әлем күресінің дамуына қосқан үлесін зор бағалап отыр. Көп жылдан бері қазақ жерінде көптеген халықаралық ресми жарыстар өткізілуде, Қазақстан чемпионаттары халықаралық стандарт бойынша (үш күрес түрі біріктіріле) өткізілуде. Сонымен қатар, Тұрлыханов күрес ережесін өзгертуге өз ұсынысын жасап келеді. Оның мақсаты - қазіргі күресті көрермен үшін қызықты қылу.
